Xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Liên minh châu Âu (EU) đang đối mặt với khó khăn lớn do vướng mắc về thủ tục cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Hàng trăm tấn thanh long, ớt, đậu bắp của Việt Nam hiện đang mắc kẹt tại các kho lạnh vì không thể xuất khẩu sang EU do chậm trễ trong cấp phép.

Thông tư 12/2025/TT-BNNMT có hiệu lực từ ngày 1-7-2025 đã chuyển trách nhiệm cấp phép từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường sang Sở An toàn thực phẩm các địa phương. Tuy nhiên, Sở An toàn thực phẩm tại các địa phương, trong đó có Sở An toàn thực phẩm TPHCM, cho biết chưa có đủ căn cứ pháp lý để cấp giấy chứng nhận này do sự không rõ ràng trong quy định pháp luật. Điều này đã gây ra tình trạng tê liệt trong việc xuất khẩu hàng hóa của các doanh nghiệp Việt Nam.

Tình hình trở nên cấp thiết khi từ đầu tháng 7 đến nay, nhiều lô hàng như thanh long, ớt, đậu bắp bị mắc kẹt không xuất được sang EU vì thiếu giấy chứng nhận an toàn thực phẩm. Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam cho biết có khoảng 250 tấn hàng gia vị trị giá 2,4 triệu USD đang chờ cấp phép. Tại tỉnh Bình Thuận, hàng trăm tấn thanh long xuất khẩu đang bị hư hỏng do thời gian lưu kho quá lâu.

Trước đây, trách nhiệm cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu thuộc về Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tuy nhiên, với quy định mới, trách nhiệm này được chuyển về cho địa phương quản lý. Trong khi đó, cơ quan chức năng tại địa phương chưa sẵn sàng để thực hiện nhiệm vụ mới này.

Tại hội nghị tổ chức ngày 29-7 giữa Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) với các địa phương, vấn đề cấp phép vẫn chưa được giải quyết. Việc chậm cấp giấy chứng nhận không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến uy tín và thương hiệu của họ.

Câu chuyện này đặt ra yêu cầu về nguyên tắc “trong suốt về mặt kỹ thuật” trong quản lý nhà nước. Các cơ quan chức năng cần đảm bảo rằng việc thay đổi trong hệ thống quản lý không ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp. Phân định trách nhiệm và sửa chữa văn bản là việc nội bộ của các đơn vị được Chính phủ giao nhiệm vụ và không nên để việc này kéo dài gây hậu quả cho doanh nghiệp.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến mới đây đã lên tiếng về vai trò quan trọng của ngành nông nghiệp trong nền kinh tế nước nhà. Theo ông, trong năm 2024, tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của cả nước đã đạt mức kỷ lục 62,5 tỷ USD, tăng 18,7% so với năm 2023. Trung Quốc hiện là thị trường tiêu thụ hàng nông sản, thủy sản lớn nhất của Việt Nam.

Vấn đề then chốt mà ngành nông nghiệp đang hướng tới là tổ chức sản xuất, chế biến, xuất khẩu sao cho thật bền vững lâu dài. Gần đây, các quy định nhập khẩu sầu riêng của Trung Quốc đã trở nên khắt khe hơn, dẫn đến việc từ chối nhập khẩu nhiều lô sầu riêng của Việt Nam, khiến giá sầu riêng giảm sâu. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã có những biện pháp ứng phó cụ thể.

Cụ thể, vào cuối tháng 5/2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đã trực tiếp sang làm việc với Hải quan Trung Quốc. Hai bên đã thống nhất về việc củng cố ngành hàng, thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu sầu riêng bền vững. Phía Trung Quốc đã phê duyệt bổ sung thêm gần 1.000 mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói.

Về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số trong sản xuất, chế biến, tiêu thụ, quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc sầu riêng. Bộ cũng đang rà soát các phòng thí nghiệm ở các vùng miền, vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp để kiểm tra chất lượng hàng nông sản.

Ông Tiến cũng cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang rà soát toàn bộ quy trình canh tác theo chuỗi của nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp. Bộ sẽ làm từ khâu chọn giống, trồng trọt, thu hoạch, thu mua, đóng gói, chế biến… Kiểm tra gắt gao các loại chất cấm trong phân bón, thuốc bảo vệ thực vật sản xuất trong nước và nhập khẩu.

Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Công điện số 71/CĐ-TTg về một số nhiệm vụ thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu sầu riêng bền vững. Thủ tướng yêu cầu ngành nông nghiệp, chính quyền địa phương, doanh nghiệp, người trồng sầu riêng phải rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định về quản lý, sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói, bảo đảm công khai, minh bạch, khả thi, thống nhất, phù hợp với thông lệ quốc tế và điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

Nhiều mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam đang gặp khó khăn do thiếu chứng thư an toàn thực phẩm. Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam vừa gửi kiến nghị đến Bộ Nông nghiệp và Môi trường về việc cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu.

Theo quy định mới, từ ngày 1-7, việc cấp giấy chứng nhận này đã được chuyển sang các cơ quan cấp tỉnh. Tuy nhiên, quy định mới chưa kế thừa đầy đủ hướng dẫn từ Thông tư 44/2018/TT-BNNPTNT, gây ra sự lúng túng và chậm trễ trong quá trình cấp giấy chứng nhận. Điều này ảnh hưởng đến tiến độ hợp đồng và gây thiệt hại về tài chính cho doanh nghiệp.

Các doanh nghiệp xuất khẩu hồ tiêu, quế, hồi và các mặt hàng gia vị khác đang gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc xin cấp Giấy chứng nhận đúng theo yêu cầu của các thị trường nhập khẩu, đặc biệt là EU. Hiệp hội đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét và đưa ra giải pháp kịp thời để hỗ trợ doanh nghiệp.

Trước đó, các doanh nghiệp xuất khẩu rau quả cũng gặp tình huống tương tự và đã được giải quyết tạm thời. Do đó, Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam hy vọng Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ có giải pháp phù hợp để giúp các doanh nghiệp xuất khẩu gia vị và các mặt hàng khác tránh bị gián đoạn và thiệt hại trong thời gian tới.

Việc giải quyết kịp thời vấn đề này không chỉ giúp các doanh nghiệp xuất khẩu giảm thiểu thiệt hại mà còn góp phần duy trì và phát triển thị trường xuất khẩu của Việt Nam. Hiệp hội và các doanh nghiệp xuất khẩu hy vọng vào sự hỗ trợ và giải pháp từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường để sớm ổn định và tiếp tục phát triển hoạt động xuất khẩu.

Hiện tại, các doanh nghiệp đang chờ đợi hướng dẫn cụ thể từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường để có thể thực hiện việc cấp Giấy chứng nhận an toàn thực phẩm cho sản phẩm có nguồn gốc thực vật xuất khẩu một cách thuận lợi và nhanh chóng. Sự phối hợp và hỗ trợ từ các cơ quan chức năng là rất quan trọng trong việc giải quyết vấn đề này.