Công nghệ vũ trụ đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống hàng ngày của chúng ta. Từ viễn thông, định vị dẫn đường đến viễn thám phục vụ quản lý tài nguyên, giám sát rừng, đo đạc bản đồ và trồng trọt, công nghệ vũ trụ đã trở thành một công cụ quan trọng giúp chúng ta quản lý và phát triển đất nước. Việc ứng dụng công nghệ vũ trụ tại Việt Nam đã trở nên phổ biến và được nhiều ngành, nhiều lĩnh vực tận dụng.

Ông Trần Tuấn Ngọc, Cục trưởng Cục Viễn thám Quốc gia, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, khẳng định rằng công nghệ vũ trụ đã hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực tại Việt Nam. ‘Công nghệ vũ trụ như không khí, chúng ta sử dụng hằng ngày nhưng không nhận ra’, ông Ngọc nói. Không chỉ các bộ, ngành, nhiều địa phương như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng cũng đã ứng dụng công nghệ này vào thực tiễn. Khối tư nhân cũng bắt đầu tham gia mạnh mẽ, tạo nên làn sóng chuyển động tích cực từ nhà nước sang thị trường.

Tuy nhiên, vẫn còn những trở ngại cần phải vượt qua. Hạ tầng công nghệ còn yếu, đầu tư chưa bài bản, thiếu sự phối hợp giữa các bộ ngành và chưa có chiến lược phát triển dài hơi. Ngoài ra, việc vận hành hệ thống dữ liệu vệ tinh đòi hỏi kiến thức đa ngành nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao lại đang thiếu nghiêm trọng. Cục Viễn thám Quốc gia kiến nghị Chính phủ cần có chính sách thu hút, giữ chân nhân tài, đầu tư hạ tầng công nghệ một cách căn cơ để ngành vũ trụ Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội.

PGS.TS Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho rằng muốn phá vỡ rào cản và thúc đẩy sự phát triển, Việt Nam cần một chiến lược phát triển vũ trụ dài hạn, không chỉ dừng ở mốc 10 năm mà phải nhìn tới 2040-2050. Vũ trụ không chỉ là lĩnh vực khoa học – công nghệ chiến lược mà đang trở thành một ngành kinh tế đầy tiềm năng. Kinh tế vũ trụ toàn cầu được dự báo sẽ đạt quy mô 1.400 tỉ USD vào năm 2030, với sự đầu tư mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới.

Việt Nam cần xác lập vị trí trong bức tranh này, không chỉ bằng ứng dụng vệ tinh, viễn thông mà còn thông qua các dịch vụ, sản phẩm công nghiệp phụ trợ và giáo dục khoa học. Để đột phá, cần đưa công nghệ địa không gian vào chương trình chuyển đổi số quốc gia như một ‘lớp nền’ của hệ thống số. Đồng thời, cần có cơ chế miễn trừ trách nhiệm khi sai lệch thông tin do công nghệ cũ để khuyến khích áp dụng dữ liệu mới.

Bên cạnh đó, các chương trình phổ cập kiến thức vũ trụ cho học sinh, sinh viên và cán bộ công quyền cũng cần được triển khai rộng khắp. Việc ứng dụng và phát triển công nghệ vũ trụ sẽ giúp Việt Nam có thể tận dụng được những cơ hội mới và thách thức trong tương lai, đồng thời góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.

Với sự phát triển không ngừng của công nghệ vũ trụ trên toàn cầu, Việt Nam có cơ hội để vươn lên và khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đó, Việt Nam cần chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học phát triển. Các chuyên gia quốc tế đã đưa ra nhận định này tại tọa đàm ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’ do Báo Tiền Phong tổ chức.

TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), đã chia sẻ kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Xuất phát từ việc phát triển bộ cảm biến theo dõi lò phản ứng hạt nhân, các nhà khoa học đã linh hoạt chuyển hướng sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời. Từ nền tảng siêu dẫn ban đầu, Saclay tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn. TS Quang nhấn mạnh vai trò của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu.

Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển. Việc này không chỉ thúc đẩy sự phát triển của công nghệ mà còn giúp tạo ra một cộng đồng nghiên cứu mạnh mẽ và rộng lớn. Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế.

Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó phát triển khoa học thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng sở trường lớn nhất của Việt Nam chính là con người. Để thu hút nhân tài, Việt Nam cần một môi trường thông thoáng. Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến.

Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có. Do đó, Việt Nam cần tập trung vào việc tạo ra môi trường thuận lợi cho các nhà khoa học, cho phép họ tự do nghiên cứu và phát triển. Đồng thời, Việt Nam cũng cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế để có thể tiếp cận với những công nghệ tiên tiến và kinh nghiệm của các nước khác.

TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Với sự quyết tâm và nỗ lực, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một trong những quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực này.

Một yếu tố quan trọng khác là Việt Nam cần chú trọng vào việc thương mại hóa các sản phẩm công nghệ vũ trụ. Điều này không chỉ giúp tăng cường ứng dụng công nghệ trong đời sống mà còn tạo ra nguồn thu cho các doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu. Thông qua việc hợp tác với các startup và tập đoàn, Việt Nam có thể đẩy mạnh quá trình thương mại hóa và tạo ra các sản phẩm chất lượng cao.

Cuối cùng, các chuyên gia đều đồng ý rằng việc phát triển công nghệ vũ trụ tại Việt Nam cần sự hỗ trợ và quan tâm từ cả chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Chỉ khi có sự hợp tác và đầu tư đúng trọng tâm, Việt Nam mới có thể vươn lên và khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ trên thế giới.

Ngày 24 tháng 7, Báo Tiền Phong đã tổ chức một buổi tọa đàm với chủ đề ‘Đưa công nghệ vũ trụ trở thành động lực phát triển mới’. Sự kiện này tập trung vào việc khẳng định vai trò quan trọng của ngành công nghệ vũ trụ và xác định những thách thức mà ngành đang phải đối mặt. Từ đó, các chuyên gia và khách mời đã thảo luận về những giải pháp cần thiết để thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực quan trọng này.

Tại buổi tọa đàm, Nhà báo Phùng Công Sưởng, Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, đã có bài phát biểu mở đầu. Ông nhấn mạnh rằng trong thế kỷ XXI, công nghệ vũ trụ không chỉ còn là lĩnh vực giới hạn trong các chương trình khám phá không gian của một số ít quốc gia, mà đã trở thành một trong những trụ cột chiến lược của nhiều nền kinh tế hiện đại. Các ứng dụng của công nghệ vũ trụ hiện nay đã trở nên thiết thực và đa dạng, bao gồm dự báo thời tiết, phòng chống thiên tai, viễn thông, phát triển nông nghiệp thông minh, giám sát môi trường, quy hoạch đô thị, hỗ trợ logistics, cũng như trong lĩnh vực an ninh quốc phòng.

Ông Sưởng cũng dẫn chứng từ báo cáo mới nhất của Space Foundation, cho biết kinh tế vũ trụ toàn cầu năm 2024 đã đạt gần 613 tỷ USD và dự kiến sẽ vượt qua mốc 1.000 tỷ USD vào năm 2030. Điều này thể hiện tốc độ tăng trưởng đáng kể và tiềm năng to lớn của ngành công nghệ vũ trụ trong thời gian tới.

Ông Sưởng đánh giá cao tiềm năng của công nghệ vũ trụ tại Việt Nam, mặc dù vẫn còn ở giai đoạn đầu. Tuy nhiên, với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, cùng nỗ lực không ngừng của các cơ quan, doanh nghiệp và đội ngũ khoa học công nghệ, Việt Nam hoàn toàn có thể từng bước làm chủ công nghệ vũ trụ. Việc này không chỉ giúp đất nước phát triển kinh tế – xã hội, đảm bảo quốc phòng – an ninh, mà còn nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Trong buổi tọa đàm, các chuyên gia và khách mời đã thảo luận về những cơ hội và thách thức mà Việt Nam đang đối mặt trong phát triển công nghệ vũ trụ. Họ cũng tập trung vào việc đề xuất các cơ chế chính sách và mô hình hợp tác hiệu quả. Mục tiêu là thúc đẩy hình thành một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, trong đó lĩnh vực công nghệ vũ trụ đóng vai trò quan trọng.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ mạnh mẽ cho sự phát triển của công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Điều này đòi hỏi sự tham gia của nhiều bên, bao gồm cả khu vực tư nhân, để tạo ra các cơ hội phát triển bền vững cho ngành công nghệ vũ trụ.

Liên quan đến các giải pháp thúc đẩy, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, cũng như nâng cao năng lực của đội ngũ khoa học công nghệ trong lĩnh vực vũ trụ. Ngoài ra, việc hợp tác quốc tế cũng đóng vai trò then chốt, giúp Việt Nam tiếp cận với các công nghệ tiên tiến và kinh nghiệm quản lý từ các quốc gia khác.

Để hiện thực hóa các mục tiêu và giải pháp đã đề ra, vai trò của chính sách và quản lý nhà nước là rất quan trọng. Các cơ quan chức năng cần thiết phải tạo ra môi trường pháp lý và chính sách hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghệ vũ trụ.

Nhìn chung, buổi tọa đàm đã mang lại nhiều thông tin và góc nhìn mới về tiềm năng và tương lai của công nghệ vũ trụ tại Việt Nam. Với sự chung tay của các bên liên quan và sự hỗ trợ từ chính sách, hy vọng rằng ngành công nghệ vũ trụ sẽ sớm trở thành một động lực quan trọng cho sự phát triển của đất nước.