Trong nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người M’Nông, một mô hình mới đã được triển khai tại xã biên giới Tuy Đức, tỉnh Lâm Đồng, với mục tiêu đánh thức niềm tự hào và biến di sản thành tài sản hướng tới phát triển bền vững. Người M’Nông sở hữu một kho tàng văn hóa phong phú, với những phong tục tập quán được gìn giữ qua nhiều thế hệ. Tuy nhiên, vùng đồng bào dân tộc M’Nông đang đứng trước nhiều tác động của đời sống kinh tế – xã hội, làm thay đổi căn bản đời sống vật chất và nguy cơ mai một các giá trị văn hóa truyền thống.

TS. Bùi Thị Hoa, Phó Phân viện trưởng phụ trách Phân viện Văn hóa, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch miền Nam, cho biết sự thay đổi phương thức sản xuất, chuyển đổi cây trồng, quá trình hội nhập văn hóa đương đại đã tác động sâu sắc đến đời sống văn hóa của người M’Nông. Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, cần kiểm kê và số hóa để lưu giữ; và thực hiện truyền dạy, kết nối thế hệ, qua đó giúp mạch nguồn truyền thống được duy trì, phát triển một cách bền vững hơn.

Mô hình bảo tồn và phát huy văn hóa M’Nông đã được ra mắt vào ngày 28/6 vừa qua. Dự án nằm trong khuôn khổ dự án 06 ‘Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch’ thuộc Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2024 trên địa bàn huyện biên giới Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông (cũ), nay là xã Tuy Đức, tỉnh Lâm Đồng.

Dự án đã tổ chức truyền dạy cồng chiêng, múa, ẩm thực truyền thống, dệt thổ cẩm, đan lát và quy trình làm rượu cần tại cộng đồng bon Bu N’Drung. Các buổi tập huấn chuyên sâu với sự tham gia của các chuyên gia về di sản văn hóa các dân tộc, kỹ năng thực hiện bảo tồn và phát triển văn hóa trên địa bàn, ‘đánh thức’ khả năng trình diễn nghệ thuật dân gian, phát triển du lịch bằng cách ‘biến di sản thành tài sản’, tạo sinh kế cho cộng đồng một cách bền vững.

Mô hình đã được bàn giao cho chính quyền xã Tuy Đức mới để tiếp tục vận hành và phát huy, có chương trình kết nối các doanh nghiệp, cơ sở giáo dục địa phương; tạo liên kết gắn với các điểm du lịch – tài nguyên tự nhiên và nhân văn trên địa bàn. Đồng thời, kết nối với các tour-tuyến giới thiệu Nhà văn hóa cộng đồng, không gian trưng bày ‘Hội tụ sắc màu văn hóa truyền thống M’Nông’ và không gian nghệ thuật biểu diễn cồng chiêng, dân ca, dân vũ; cùng trải nghiệm ẩm thực ‘hương vị rừng, hương vị suối’… để trở thành điểm đến hấp dẫn.

Với mong muốn biến di sản thành tài sản, mô hình này không chỉ gắn kết du lịch với phát triển kinh tế, tạo thêm nguồn thu cho địa phương, mà còn nâng cao ý thức của người dân về vốn giá trị truyền thống, bảo tồn các giá trị văn hóa M’Nông, và tăng cường sự kết nối cộng đồng. Qua đó, người dân có thể giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo ra những cơ hội kinh tế mới cho cộng đồng.

Trong thời gian tới, dự án sẽ tiếp tục được triển khai và phát huy, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người M’Nông, cũng như đóng góp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Để biết thêm thông tin về dự án và cách tham gia, vui lòng truy cập https://www.vietnamtourism.gov.vn/ hoặc liên hệ với chính quyền địa phương.

Ở tỉnh Đắk Lắk, nhiều câu chuyện hiến đất làm đường và sẵn sàng hy sinh quyền lợi cá nhân vì lợi ích chung của đồng bào dân tộc Mnông tại xã Liên Sơn Lắk đã lan tỏa những nghĩa cử và hành động đẹp, góp phần xây dựng một cộng đồng đoàn kết và phát triển.

Ông Y Khim The, một cư dân dân tộc Mnông ở buôn Cuôr Tak, xã Liên Sơn Lắk, là một trong những người tiên phong trong việc hiến đất làm đường. Với mong muốn có một con đường đẹp và thuận tiện cho việc đi lại và vận chuyển nông sản, gia đình ông đã hiến hơn một sào đất canh tác lúa, một hành động thể hiện sự đồng thuận và hỗ trợ đối với chủ trương phát triển cơ sở hạ tầng của địa phương.

Ông Y Khim The chia sẻ rằng, trong nhiều năm qua, người dân buôn Cuôr Tak đã phải đối mặt với khó khăn khi di chuyển trên con đường đất, đặc biệt vào mùa mưa và mùa khô. Khi biết rằng gia đình có đất nằm trong diện thu hồi giải phóng mặt bằng để xây dựng đường, ông đã đồng tình hiến đất, thể hiện sự ủng hộ và hy sinh vì lợi ích chung.

Buôn Cuôr Tak, với hơn 400 hộ dân, chủ yếu là dân tộc Mnông, đã thể hiện sự đoàn kết và đồng thuận cao khi hầu hết bà con đã chấp nhận hiến đất để mở đường, dù còn nhiều khó khăn. Ông Y Dhăm Sruk, Phó trưởng buôn Cuôr Tak, cho biết rằng người dân buôn Cuôr Tak sống dựa vào nông nghiệp, và đất đai là tài sản và tư liệu sản xuất quan trọng. Tuy nhiên, với tinh thần vì lợi ích chung, hầu hết người dân đã ủng hộ chủ trương này.

Dự án đường ven hồ Lắk có chiều dài hơn 3,5km, và cả buôn có 22 hộ thuộc diện thu hồi đất. Tuy nhiên, sau khi được tuyên truyền và vận động, hầu hết người dân đã đồng tình và ủng hộ. Chị H’Bé Kuan, dân tộc Mnông, buôn Bhôk, cũng là một trong những người hiến đất. Chị đã tự nguyện nhường khoảng một sào đất trồng lúa, hoa màu và cây lâu năm để làm đường, thể hiện sự sẵn sàng hy sinh một phần đất canh tác vì lợi ích chung.

Chị H’Bé nói rằng, mặc dù đất canh tác rất quan trọng với gia đình mình, nhưng để có đường cho người dân cả buôn, cả xã cùng được hưởng lợi, chị sẵn lòng hy sinh. Dự án đường giao thông ven hồ Lắk được UBND huyện Lắk phê duyệt chủ trương đầu tư tại Quyết định số 1391/QĐ-UBND, ngày 22/4/2024. Công trình này không chỉ thuận lợi cho việc đi lại và sản xuất, mà còn góp phần đẩy nhanh quá trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương.

Dự án hoàn thành sẽ tạo điều kiện đưa các làng nghề truyền thống của người Mnông ven hồ Lắk trở thành những điểm đến thu hút du khách, như nghề làm gốm thủ công, dệt thổ cẩm, đan lát… Từ đó, tạo động lực phát triển du lịch cộng đồng, chuyển dịch cơ cấu ngành nghề, tạo công ăn việc làm, tăng nguồn thu nhập cho người dân địa phương, thúc đẩy phát triển kinh tế.

Như vậy, việc hiến đất làm đường của người dân buôn Cuôr Tak và các hộ dân khác tại xã Liên Sơn Lắk đã thể hiện sự đoàn kết, đồng thuận và sẵn sàng hy sinh vì lợi ích chung. Đây là một hành động đẹp và có ý nghĩa, góp phần xây dựng một cộng đồng đoàn kết và phát triển, cũng như thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương.