Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ (KH&CN) đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ. Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong việc phát triển nguồn nhân lực KH&CN, nhưng vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết để đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Thực trạng phát triển nguồn nhân lực KH&CN ở Việt Nam cho thấy những thành tựu đáng kể. Số lượng nhân lực nghiên cứu và phát triển (R&D) đã tăng đều đặn, từ khoảng 112.583 người vào năm 2018 lên 197.887 người vào năm 2021. Đội ngũ nhà khoa học có trình độ cao cũng gia tăng, với số lượng cán bộ có trình độ sau đại học trong lĩnh vực KH&CN tăng đáng kể. Điều này cho thấy sự quan tâm và đầu tư của Việt Nam vào lĩnh vực KH&CN đã mang lại kết quả tích cực.

Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế và thách thức cần được giải quyết. Tỷ lệ nhân lực R&D trên dân số còn thấp, chỉ đạt khoảng 8-9 người trên một vạn dân vào năm 2023. Năng suất lao động chưa cao, với năng suất lao động năm 2024 ước đạt khoảng 218 triệu đồng/lao động. Khoảng cách giữa đào tạo và yêu cầu thực tiễn vẫn còn lớn, với nhiều doanh nghiệp phản ánh rằng sinh viên mới tốt nghiệp thường cần đào tạo lại để đáp ứng yêu cầu công việc. Điều này cho thấy cần có sự điều chỉnh và cải thiện trong việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực KH&CN.

Để thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực KH&CN, cần thực hiện một số giải pháp quyết liệt. Trước hết, cần đổi mới mạnh mẽ đào tạo và phát triển nhân lực KH&CN, bao gồm việc cập nhật chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và gắn kết giữa nhà trường, viện nghiên cứu và doanh nghiệp. Việc này sẽ giúp sinh viên và học viên có được kiến thức và kỹ năng phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Ngoài ra, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút và trọng dụng nhân tài, bao gồm việc xây dựng thang lương, phụ cấp đặc thù và cạnh tranh. Điều này sẽ giúp thu hút và giữ chân những nhân tài trong lĩnh vực KH&CN. Tăng cường đầu tư và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho phát triển nhân lực KH&CN cũng là một giải pháp quan trọng, bao gồm việc phấn đấu đạt mức 1% GDP trong ngắn hạn và hướng tới 2% trong dài hạn.

Cuối cùng, việc xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo cũng là một yếu tố quan trọng. Điều này bao gồm việc thay đổi cách đánh giá, tạo không gian cho thử nghiệm và thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Văn hóa đổi mới sáng tạo sẽ giúp tạo ra môi trường thuận lợi cho sự phát triển của nguồn nhân lực KH&CN.

Kết luận, phát triển nguồn nhân lực KH&CN là một nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam. Với những nỗ lực và giải pháp quyết liệt, Việt Nam có thể xây dựng một đội ngũ nhân lực KH&CN chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng đã đưa ra những định hướng chiến lược quan trọng nhằm xây dựng một nền khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) thực chất, hiện đại và hội nhập quốc tế. Các định hướng này tập trung vào việc hoàn thiện thể chế, phát triển tài sản trí tuệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Về lĩnh vực bưu chính, Bộ KH&CN sẽ tiến hành ban hành các tiêu chuẩn về dịch vụ bưu chính, đồng thời đo lường và công bố công khai chất lượng dịch vụ. Mục tiêu chính là chuẩn hóa và nâng cao chất lượng dịch vụ bưu chính, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người dân và doanh nghiệp. Chính phủ cũng kỳ vọng rằng việc này sẽ giúp nâng cao hiệu quả và tính cạnh tranh của ngành bưu chính trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Trong lĩnh vực viễn thông, mục tiêu của Bộ là xóa vùng lõm sóng, phủ sóng 5G toàn quốc, nâng cao chất lượng phủ sóng di động với tốc độ di động đạt 100Mbps, tăng gấp đôi so với 4G, và tốc độ cố định băng rộng 200Mbps. Ngoài ra, Bộ cũng sẽ cung cấp dịch vụ vệ tinh tầm thấp, mở ra những cơ hội mới cho việc phát triển các ứng dụng và dịch vụ dựa trên công nghệ vệ tinh.

Về công nghiệp công nghệ số, ngành công nghiệp này sẽ được xác định là một ngành kinh tế trọng điểm. Bộ KH&CN sẽ mở rộng phạm vi điều chỉnh sang dữ liệu, nền tảng số, trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn, tài sản số, kinh tế số, và chú trọng tự cường thông qua phát triển doanh nghiệp công nghệ số ‘Make in Vietnam’. Điều này nhằm tạo ra một hệ sinh thái công nghệ số mạnh mẽ, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số.

Chuyển đổi số là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Bộ KH&CN. Việc xây dựng và thông qua luật về chuyển đổi số trong kỳ họp thứ 10 vào cuối năm nay được coi là một bước tiến quan trọng. Luật này sẽ xác định vai trò của nhà nước trong thúc đẩy chuyển đổi số, tạo cơ chế quản lý dữ liệu số, khung thể chế cho nền tảng số và dịch vụ số, tài chính cho chuyển đổi số, phát triển nhân lực, kỹ năng số, và quản trị rủi ro trong quá trình chuyển đổi số.

Về tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, Bộ KH&CN sẽ xác định tiêu chuẩn là định hướng phát triển quốc gia, thúc đẩy năng suất, chất lượng và đổi mới; quy chuẩn là hàng rào bảo vệ quốc gia, bảo vệ sức khỏe, môi trường, an ninh, chủ quyền kỹ thuật. Điều này nhằm tạo ra một khung khổ kỹ thuật vững chắc cho sự phát triển của khoa học và công nghệ.

Bộ KH&CN cũng sẽ tập trung vào sở hữu trí tuệ, biến các kết quả nghiên cứu thành tài sản trí tuệ để giao dịch được, tạo thị trường khoa học và công nghệ. Chuyển dịch quan trọng nhất của sở hữu trí tuệ là chuyển dịch từ bảo vệ quyền sang tài sản hóa, thương mại hóa và thị trường hóa các kết quả nghiên cứu.

Về năng lượng nguyên tử, Việt Nam coi phát triển điện hạt nhân là chiến lược quốc gia, là điện xanh và điện nền. Mục tiêu là làm chủ công nghệ hạt nhân, đặc biệt quan tâm đến công nghệ điện hạt nhân thế hệ mới.

Cuối cùng, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cũng nhấn mạnh vai trò của các Sở Khoa học và Công nghệ, doanh nghiệp công nghệ số và khoa học công nghệ, viện nghiên cứu và trường đại học trong việc triển khai các nhiệm vụ trọng tâm, nhằm thúc đẩy phát triển khoa học và công nghệ, tăng cường năng lực cạnh tranh quốc gia.

Trong ba năm qua (2022-2025), Liên đoàn Xiếc Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trên trường quốc tế, với 9 huy chương quốc tế giành được. Điều này không chỉ phản ánh sự hội nhập mạnh mẽ của xiếc Việt Nam mà còn là minh chứng cho sự nỗ lực không ngừng của đội ngũ nghệ sĩ và các cán bộ trong Liên đoàn. NSND Tống Toàn Thắng, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam, đã có những chia sẻ tâm huyết về hành trình đầy ấn tượng này.

Ông Thắng cho biết, đại dịch COVID-19 đã gây ra những khó khăn không nhỏ cho lĩnh vực nghệ thuật nói chung và xiếc nói riêng. Tuy nhiên, Liên đoàn Xiếc Việt Nam vẫn không ngừng luyện tập và sáng tạo trong điều kiện khó khăn đó. “Chúng tôi không đợi thế giới gọi tên, mà luôn sẵn sàng để bước ra đấu trường quốc tế”, ông Thắng nói. Sự sẵn sàng này đã giúp Liên đoàn Xiếc Việt Nam đạt được nhiều thành tích đáng kể.

Một số thành tích nổi bật của Liên đoàn Xiếc Việt Nam trong thời gian gần đây bao gồm Vương miện Vàng tại Cuộc thi Công chúa Xiếc Nga, Giải Đồng tại Liên hoan “Không biên giới” (Nga), Giải Bạc tại Kazakhstan, và gần đây là Giải Đặc biệt tại Moscow và Giải Vàng ở Almaty – Kazakhstan. Những thành tích này là minh chứng cho sự phát triển và hội nhập của xiếc Việt Nam trên trường quốc tế.

Ông Thắng đánh giá rằng vị thế của xiếc Việt Nam đã thay đổi đáng kể trong những năm qua. Từ việc “tham gia để học hỏi”, giờ đây xiếc Việt Nam đã trở thành “quốc gia đoạt giải”. “Xiếc Việt Nam đã từng chỉ là khách mời danh dự, là đoàn đến học hỏi. Nhưng hiện tại, chúng tôi được mời biểu diễn tại những sân khấu danh giá bậc nhất”, ông Thắng nói.

Một trong những tiết mục nổi bật của xiếc Việt Nam là tiết mục Đu sen, với hình ảnh quốc hoa Việt, đã đoạt Giải Đặc biệt tại Liên hoan Xiếc Thế giới IDOL2025 và được mời lưu diễn tại Rạp xiếc trên đỉnh đồi Lê-nin – nơi hội tụ tinh hoa xiếc toàn cầu. Ông Thắng cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dàn dựng tiết mục mang dấu ấn bản sắc dân tộc.

“Với tôi, xiếc không chỉ là biểu diễn kỹ thuật mà là nghệ thuật kể chuyện không lời. Chúng tôi không chọn ‘nhái’ lại tiết mục nước ngoài, mà tạo ra những chương trình đậm chất Việt”, ông Thắng nói. Việc tạo ra những tiết mục mang bản sắc dân tộc không chỉ giúp xiếc Việt Nam giữ gìn được giá trị truyền thống mà còn giúp quảng bá văn hóa Việt Nam ra quốc tế.

Thế hệ nghệ sĩ trẻ đang đồng hành cùng Liên đoàn trong hành trình hội nhập này đã được ông Thắng đánh giá cao. “Tôi thực sự tự hào về lớp nghệ sĩ kế cận như Phạm Hướng, Lưu Hường, Hồng Thúy, Thanh Tuấn, Thu Hương, Lô Ngọc Thuý… Họ không chỉ giỏi nghề mà còn gan dạ, bền bỉ và nghiêm túc với nghệ thuật”, ông Thắng nói.

Tuy nhiên, ông Thắng cũng thừa nhận rằng xiếc trong nước vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt là rào cản về đầu tư và chính sách đãi ngộ. “Chúng tôi đang có tiết mục tốt, nghệ sĩ giỏi, đội ngũ trẻ đầy tiềm năng. Nhưng điều chúng tôi thiếu là sự đầu tư đồng bộ từ truyền thông, sân khấu biểu diễn đến chính sách đãi ngộ mang tính đặc thù để làm thanh xuân hoá đội ngũ và thu hút nhiều tài năng đến với xiếc”, ông Thắng nói.

Liên đoàn Xiếc Việt Nam đang đi theo định hướng mở rộng đối tượng khán giả, với nhiều chương trình nghệ thuật đa dạng và phong phú. Ông Thắng kỳ vọng rằng Liên đoàn sẽ tiếp tục đạt được nhiều thành tích quốc tế trong tương lai, đặc biệt là tại Liên hoan “Không biên giới” tại Nga sắp tới. Với sự nỗ lực và quyết tâm không ngừng, xiếc Việt Nam chắc chắn sẽ tiếp tục tỏa sáng trên trường quốc tế.