Kết quả kiểm toán doanh nghiệp nhà nước mới đây cho thấy nhiều tập đoàn, tổng công ty có khoản lỗ lớn mặc dù một số đơn vị đạt lợi nhuận sau thuế cao. Kiểm toán Nhà nước vừa báo cáo Quốc hội về kết quả kiểm toán chủ yếu năm 2024.

Theo đó, kết quả kiểm toán doanh nghiệp nhà nước cho thấy 9/9 tập đoàn, tổng công ty được kiểm tra đều có lãi, một số đơn vị đạt tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên vốn chủ sở hữu trên 10%, thậm chí vượt 20%. Tuy nhiên, việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản của các doanh nghiệp còn nhiều hạn chế. Phần lớn các đơn vị còn sai sót trong công tác hạch toán, kê khai nghĩa vụ với ngân sách Nhà nước. Qua kiểm toán, điều chỉnh tài sản, nguồn vốn, doanh thu, chi phí.

Một số đơn vị chưa xây dựng quy chế quản lý tiền, quản lý dòng tiền chưa hiệu quả. Việc quản lý nợ chưa chặt chẽ, còn phát sinh nợ phải thu quá hạn, khó đòi lớn. Tỷ lệ đối chiếu thấp. Trong khi đó, việc tạm ứng tồn đọng nhiều năm chưa thu hồi; bán hàng, đặt cọc cho nhà cung cấp không có bảo lãnh, tài sản đảm bảo; trích lập dự phòng nợ phải thu khó đòi không đúng quy định…

Bên cạnh đó, hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu cao; chưa chi trả đầy đủ cổ tức; chưa được góp đủ vốn điều lệ hoặc có vốn chủ sở hữu lớn hơn vốn điều lệ nhưng chưa được phê duyệt phương án tăng vốn. Thậm chí, một số đơn vị bị đưa vào diện giám sát tài chính đặc biệt.

Kết quả kiểm toán cũng cho thấy một số đơn vị đầu tư tài chính hiệu quả chưa cao, hoạt động sản xuất kinh doanh không hiệu quả, thua lỗ. Cụ thể, Công ty mẹ – TKV có 4 khoản đầu tư vào công ty con có lỗ lũy kế tại thời điểm 31/12/2023 là hơn 412 tỷ đồng. Vốn góp của công ty mẹ là hơn 1.759 tỷ đồng.

Tổng công ty khoáng sản TKV có 1 khoản đầu tư không bảo toàn vốn và 3 khoản đầu tư vào công ty con chưa chia cổ tức do lợi nhuận sau phân phối không đủ chia cổ tức hoặc có lãi nhưng còn lỗ lũy kế. Công ty mẹ – HUD có Công ty CP Đầu tư xây dựng đô thị Việt Nam lỗ lũy kế 14,4 tỷ đồng…

Nhiều khoản đầu tư của tập đoàn, tổng công ty vào công ty liên doanh, liên kết, đầu tư dài hạn khác bị thua lỗ. Cụ thể, Công ty mẹ – Vinapharm có CTCP Dược phẩm Trung ương 2 ghi nhận lỗ lũy kế hơn 122 tỷ đồng tính đến 31/12/2023. CTCP Dược Davina lỗ 18,39 tỷ đồng. Công ty mẹ – HUD có CTCP Sài Gòn – Rạch Giá lỗ lũy kế gần 124,5 tỷ đồng. CTCP Khách sạn và du lịch Bảo Việt lỗ hơn 73 tỷ đồng.

Công ty mẹ – Vinataba có 3/6 công ty liên doanh, liên kết lỗ lũy kế 225,6 tỷ đồng và một khoản đầu tư dài hạn khác là 13,18 tỷ đồng. Tổng công ty Sonadezi có CTCP Cấp nước Đồng Nai đầu tư góp vốn vào CTCP Cấp nước Gia Tân 50 tỷ đồng. Chiếm 10,47% vốn điều lệ, phải trích lập dự phòng 16,47 tỷ đồng.

Công ty mẹ Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) có một khoản đầu tư phải trích lập dự phòng 100% tương ứng 55,87 tỷ đồng.

Ngoài ra, kết quả kiểm toán Chuyên đề việc thực hiện quyền, trách nhiệm của đại diện chủ sở hữu theo quy định Nghị định số 10/2019/NĐ-CP giai đoạn 2022-2023 tại Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp (UBQLVNN) cho thấy, đến tháng 8/2024 còn 3/19 đề án cơ cấu lại doanh nghiệp giai đoạn 2021-2025. Hai/19 kế hoạch sản xuất kinh doanh và đầu tư giai đoạn 2021-2025 và 4/19 chiến lược phát triển của các doanh nghiệp chưa được phê duyệt.

Có đến 10/12 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước chưa được đánh giá, xếp loại năm 2023 và 1 doanh nghiệp chưa được đánh giá, xếp loại năm 2022. Chưa hoàn thành phê duyệt quyết toán cổ phần hóa theo quy định.

Đáng chú ý, theo báo cáo tài chính năm 2023 của các đơn vị, lỗ lũy kế tại ngày 31/12/2023 của Tổng công ty Cà phê Việt Nam là 738,8 tỷ đồng. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) lỗ lũy kế 50.611 tỷ đồng. Tập đoàn Hoá chất Việt Nam lỗ lũy kế 884,39 tỷ đồng.

Kết quả kiểm toán chuyên đề tại Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) cũng cho thấy, SCIC đã thoái vốn tại 37/77 doanh nghiệp với tổng giá vốn là 2.801/12.821 tỷ đồng. Bằng 21,8% kế hoạch 5 năm trong giai đoạn 2021-2023. SCIC đã bán hết vốn tại 50 doanh nghiệp nhưng chưa thu hồi hết cổ tức, lợi nhuận được chia 23,8 tỷ đồng.

Ngoài ra, quá trình bán vốn còn trường hợp xác định giá trị quyền sử dụng đất để tính giá trị vốn nhà nước không đúng quy định hoặc đơn vị tư vấn xác định chưa đầy đủ giá trị vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp. Một số khoản SCIC trực tiếp đầu tư cũng không hiệu quả. Khi có 3/14 doanh nghiệp lỗ lũy kế tại ngày 31/12/2023 là 32.581,9 tỷ đồng; 2/14 doanh nghiệp không chia cổ tức, lợi nhuận trong giai đoạn 2019-2023.

SCIC chưa hoàn tất cổ phần hóa tại một số đơn vị. Chưa tiếp nhận đầy đủ quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại 5 doanh nghiệp do hai bộ bàn giao; chưa xây dựng kế hoạch và giải pháp thực hiện tái cơ cấu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tại một số doanh nghiệp tiếp nhận.

Đến 31/12/2023, SCIC chưa phê duyệt chiến lược, kế hoạch đầu tư phát triển 5 năm giai đoạn 2021-2025 của 4/4 doanh nghiệp do đơn vị này nắm giữ 100% vốn điều lệ. Việc xây dựng phương án tăng vốn điều lệ trình cấp có thẩm quyền của SCIC cũng chưa đầy đủ, rõ ràng; người đại diện vốn lập và gửi báo cáo giám sát tài chính chậm.

Một số quy định liên quan đến thẩm quyền, trách nhiệm của UBQLVNN và SCIC chưa thống nhất như việc bổ sung vốn, thoái vốn tại công ty con, công ty liên kết; vốn nhà nước, vốn doanh nghiệp tại các doanh nghiệp do SCIC nhận bàn giao.

Ngày 17-7, tại trụ sở Kiểm toán Nhà nước (KTNN), Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn đã có buổi tiếp đón Đoàn Chủ tịch KTNN Lào, do Chủ tịch Viengthavisone Thephachanh dẫn đầu. Buổi tiếp đón cũng có sự tham gia của Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Lào tại Việt Nam, bà Khamphau Anthavan.

Tại buổi làm việc, Tổng KTNN Ngô Văn Tuấn đã chia sẻ về tình hình kinh tế – xã hội của Việt Nam, những nỗ lực nhằm giữ vững mục tiêu tăng trưởng trên 8%, cũng như thông tin về quá trình tinh gọn tổ chức bộ máy của KTNN Việt Nam. Đơn vị này đã triển khai thí điểm ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong hoạt động kiểm toán và tăng cường hợp tác quốc tế. Đến nay, KTNN đã triển khai 118/156 đoàn kiểm toán theo kế hoạch và cơ bản kết thúc đợt kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách năm 2024 của các bộ, ngành, địa phương. Điều này nhằm phục vụ cho việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy.

Chủ tịch KTNN Lào, Viengthavisone Thephachanh, bày tỏ sự cảm ơn đối với những chia sẻ của Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn. Đồng thời, ông cũng trao đổi thông tin chung về tình hình tại Lào và hoạt động chuyên ngành của KTNN Lào.

Trong khuôn khổ chuyến thăm, hai cơ quan đã tổ chức một hội nghị chuyên môn với chủ đề “Việc tham gia của KTNN vào chu kỳ lập ngân sách và theo dõi thực hiện kiến nghị kiểm toán”. Theo báo cáo, kết quả thực hiện kiến nghị kiểm toán tại Việt Nam đang ngày càng tích cực. Đặc biệt, trong năm 2024, tỷ lệ thực hiện kiến nghị đạt 83,35%, trong đó các kiến nghị xử lý tài chính như tăng thu, giảm chi ngân sách nhà nước đạt tới 93,62%; các kiến nghị khác đạt 75,68%.

Thông tin về quá trình hợp tác quốc tế của KTNN Việt Nam, Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn cho biết, KTNN Việt Nam đã tích cực tham gia vào các hoạt động của Tổ chức Các cơ quan kiểm toán tối cao châu Á (INTOSAI) và Tổ chức Kiểm toán tối cao Liên hợp quốc (UNOSAI). KTNN Việt Nam cũng đã thiết lập mối quan hệ hợp tác với nhiều cơ quan kiểm toán quốc tế, trong đó có KTNN Lào.

Chủ tịch KTNN Lào, Viengthavisone Thephachanh, đánh giá cao những nỗ lực của KTNN Việt Nam trong việc tăng cường hợp tác quốc tế và ứng dụng công nghệ trong hoạt động kiểm toán. Ông cũng bày tỏ mong muốn KTNN Lào có thể học hỏi kinh nghiệm từ KTNN Việt Nam trong thời gian tới.

Trước đó, vào năm 2022, KTNN Việt Nam và KTNN Lào đã ký kết Thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực kiểm toán. Thỏa thuận này nhằm mục đích tăng cường hợp tác giữa hai cơ quan trong việc trao đổi thông tin, kinh nghiệm và kỹ năng kiểm toán, cũng như hỗ trợ lẫn nhau trong việc thực hiện nhiệm vụ kiểm toán.

Có thể thấy, mối quan hệ hợp tác giữa KTNN Việt Nam và KTNN Lào ngày càng chặt chẽ và hiệu quả. Qua đó, góp phần tăng cường hợp tác quốc tế và phát triển hoạt động kiểm toán trong khu vực.

Ngày 17/7, tại Hà Nội, Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn đã có buổi tiếp xã giao Đoàn Chủ tịch Kiểm toán Nhà nước Lào, do Chủ tịch Viengthavisone Thephachanh làm Trưởng đoàn. Tại buổi tiếp, Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn bày tỏ vui mừng được gặp lại Chủ tịch Kiểm toán Nhà nước Lào Viengthavisone Thephachanh và hoan nghênh Đoàn đại biểu cấp cao Kiểm toán Nhà nước Lào sang thăm và làm việc tại Việt Nam từ ngày 16 đến 20/7.

Trong buổi tiếp, Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn đã cập nhật tình hình kinh tế – xã hội của Việt Nam cũng như tình hình hoạt động của Kiểm toán Nhà nước Việt Nam trong 6 tháng đầu năm 2025. Theo đó, năm 2025 là năm mà Việt Nam kỷ niệm nhiều ngày lễ lớn của đất nước và cũng là năm tổ chức Đại hội Đảng các cấp tiến tới Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. Đặc biệt, Việt Nam đang triển khai cuộc cách mạng sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. Trong bối cảnh tình hình trong nước và thế giới có nhiều thay đổi, biến động, Đảng và Nhà nước vẫn giữ vững mục tiêu phấn đấu tăng trưởng kinh tế hơn 8%. Để đạt được mục tiêu này, Việt Nam đang triển khai quyết liệt 4 nghị quyết được coi là ‘bộ tứ trụ cột’ đưa đất nước ‘cất cánh’.

Sáu tháng đầu năm, mặc dù còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng tăng trưởng kinh tế đạt 7,2%. Về hoạt động của Kiểm toán Nhà nước Việt Nam, Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn cho biết để phù hợp với mô hình chính quyền mới, Kiểm toán Nhà nước đã sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, giảm số lượng Kiểm toán Nhà nước khu vực. Về công tác đảng, Đảng bộ Kiểm toán Nhà nước là đảng bộ trực thuộc Đảng bộ Quốc hội kể từ tháng 2/2025 và đã tổ chức thành công Đại hội Đại biểu Đảng bộ lần thứ VIII. Về hoạt động kiểm toán, đến thời điểm này, Kiểm toán Nhà nước đã triển khai 118/156 Đoàn kiểm toán theo kế hoạch và cơ bản kết thúc các Đoàn kiểm toán báo cáo quyết toán ngân sách năm 2024 của các Bộ, ngành, địa phương để phục vụ cho việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy.

Chủ tịch Kiểm toán Nhà nước Lào Viengthavisone Thephachanh cảm ơn các đồng nghiệp Kiểm toán Nhà nước Việt Nam luôn đồng hành và hợp tác với Kiểm toán Nhà nước Lào trong suốt thời gian qua. Chuyến thăm và làm việc lần này của Đoàn công tác Kiểm toán Nhà nước Lào sẽ góp phần vun đắp mối quan hệ hữu nghị vĩ đại, đoàn kết đặc biệt và hợp tác toàn diện Việt – Lào.

Cũng trong ngày 17/7, hai Cơ quan Kiểm toán Nhà nước đã tổ chức Hội nghị chuyên môn với chủ đề ‘Việc tham gia của Kiểm toán Nhà nước vào chu kỳ lập kế hoạch ngân sách nhà nước và Cơ chế, thủ tục và phương pháp theo dõi thực hiện kiến nghị kiểm toán.’ Hội nghị tập trung vào 2 nội dung chính: Sự tham gia của Kiểm toán Nhà nước vào chu kỳ lập kế hoạch ngân sách nhà nước và cơ chế, thủ tục và phương pháp theo dõi việc thực hiện kiến nghị kiểm toán.

Hội nghị là dịp để hai bên cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm, tìm hiểu và trao đổi những cách làm hay, hiệu quả trong lĩnh vực kiểm toán công. Thông qua đó, Hội nghị không chỉ làm rõ hơn vai trò của cơ quan Kiểm toán Nhà nước trong việc tham gia lập kế hoạch ngân sách và giám sát tài chính công, mà còn khẳng định trách nhiệm chung trong việc nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả sử dụng nguồn lực công.