Hệ thống phòng không tầm ngắn Pantsir của Nga đã khẳng định vị thế trong lĩnh vực phòng thủ không gian với khả năng đối phó đa dạng các loại mục tiêu từ tên lửa, đạn pháo đến máy bay không người lái (UAV). Mới đây, Tập đoàn quốc phòng Rostec của Nga đã phát triển và bắt đầu cung cấp một loại tên lửa mini mới, mang tên mã TKB-1055, được thiết kế đặc biệt cho hệ thống Pantsir-SMD-E, nhằm nâng cao hiệu quả chống lại các mối đe dọa từ UAV.

Tên lửa TKB-1055 được giới thiệu lần đầu tại Triển lãm Quốc phòng Thế giới 2024 ở Riyadh, Ả Rập Xê Út, và sau đó xuất hiện tại triển lãm Fleet-2024 ở Kronstadt, Nga. Đây là một loại đạn dẫn đường phòng không tầm ngắn, được tối ưu hóa để tiêu diệt các mục tiêu nhỏ như UAV, với tầm bắn tối đa khoảng 7km, so với 20km của tên lửa 57E6-E tiêu chuẩn trên các biến thể Pantsir trước đây.

Điểm nổi bật của TKB-1055 là kích thước nhỏ gọn, cho phép hệ thống Pantsir-SMD-E mang theo số lượng đạn lớn hơn đáng kể, lên đến 48 tên lửa trong một module chiến đấu, so với 12 tên lửa 57E6-E trên các phiên bản cũ. Điều này mang lại lợi thế vượt trội về ‘sức chứa đạn’ (magazine depth), giúp hệ thống đối phó hiệu quả với các cuộc tấn công đồng loạt từ nhiều UAV, một kịch bản ngày càng phổ biến trong chiến tranh hiện đại.

Cùng với tên lửa TKB-1055, Rostec đã giới thiệu biến thể mới của hệ thống Pantsir, được gọi là Pantsir-SMD-E, tại diễn đàn quân sự Army-2024 ở Moscow. Biến thể này được thiết kế đặc biệt để bảo vệ các mục tiêu cố định trước các cuộc tấn công bằng UAV, bao gồm cả các đợt tấn công số lượng lớn.

Pantsir-SMD-E được thiết kế như một module chiến đấu độc lập, có thể tích hợp trên nhiều loại khung gầm hoặc lắp đặt cố định. Hệ thống vẫn giữ cấu trúc xoay với hai radar tích hợp: một để phát hiện và theo dõi mục tiêu, một để điều khiển hỏa lực cho các tên lửa dẫn đường bằng lệnh. Các radar mới được nâng cấp từ kinh nghiệm thực chiến tại Syria, giúp cải thiện khả năng theo dõi và tấn công đồng thời nhiều mục tiêu.

Hệ thống Pantsir đã chứng minh hiệu quả trong các cuộc xung đột thực tế, đặc biệt tại Trung Đông, nơi Nga, Syria và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất sử dụng nó để bắn hạ rocket, đạn pháo và UAV. Pantsir-SMD-E, với chữ E biểu thị phiên bản xuất khẩu, được Rostec và KBP nhắm đến cả quân đội Nga và thị trường quốc tế.

Sự phát triển của TKB-1055 và Pantsir-SMD-E phản ánh xu hướng hiện đại trong tác chiến phòng không: tập trung vào các giải pháp kinh tế và hiệu quả để đối phó với UAV giá rẻ, vốn có thể được triển khai số lượng lớn để áp đảo hệ thống phòng thủ.

Nhật Bản, một quốc gia với lịch sử lâu đời về chính sách quốc phòng mang tính phòng thủ, đang trải qua một sự chuyển đổi chiến lược đáng kể trong bối cảnh căng thẳng khu vực gia tăng. Sự thay đổi này đặc biệt liên quan đến các hoạt động quân sự của Trung Quốc và mối đe dọa tên lửa từ Triều Tiên. Dựa vào các nguồn tin TASS, The Aviationist, Defence Blog, Army Recognition, Kyodo News và Asahi Shimbun, bài viết sẽ tập trung vào phân tích công nghệ, tính năng, mục đích chiến lược và tác động của hệ thống tên lửa Type12 cải tiến đối với an ninh khu vực.

Tổng quan về công nghệ tên lửa Type12 cải tiến

Tên lửa Type12 Surface-to-Ship Missile (SSM) là sản phẩm do Mitsubishi Heavy Industries (MHI) phát triển. Ra mắt lần đầu vào năm 2012, Type12 là phiên bản nâng cấp của tên lửa Type88. Phiên bản cải tiến của Type12, được phê duyệt phát triển vào tháng 12/2020, thể hiện bước nhảy vọt về công nghệ và khả năng chiến đấu. Điều này phù hợp với chiến lược quốc phòng mới của Nhật Bản. Phiên bản gốc của Type12 có tầm bắn từ 200-400km. Trong khi đó, phiên bản cải tiến đạt tầm bắn 900km, với mục tiêu tương lai là 1.200-1.500km. Điều này cho phép Nhật Bản tấn công các mục tiêu trên biển và đất liền từ khoảng cách an toàn, đồng thời giảm thiểu nguy cơ bị đối phương phản công.

Tên lửa được thiết kế với hình dạng khí động học mới. Các cánh mở rộng và bề mặt điều khiển giúp cải thiện hiệu suất bay và giảm tiết diện phản xạ radar (RCS). Điều này làm tăng khả năng sống sót của tên lửa trước các hệ thống phòng thủ đối phương. Type12 cải tiến tích hợp hệ thống dẫn đường quán tính (INS) kết hợp với GPS. Radar mảng pha chủ động Ka-band (AESA) và tính năng cập nhật lệnh (Up to Date Command – UDTC) qua liên kết vệ tinh cho phép tên lửa nhận thông tin mục tiêu trong thời gian thực. Hệ thống này đảm bảo độ chính xác cao khi tấn công các mục tiêu di động trên biển hoặc trên đất liền.

Type12 được thiết kế để triển khai trên nhiều nền tảng, bao gồm mặt đất, tàu chiến và máy bay (như F-15J của Lực lượng Phòng vệ trên không Nhật Bản – JASDF). Cách tiếp cận đa nền tảng giúp giảm chi phí phát triển và tăng tính tương thích giữa các lực lượng. Ngoài vai trò chống hạm, Type12 cải tiến có thể tấn công các mục tiêu trên đất liền. Điều này phù hợp với chiến lược ‘phản công’ (counterstrike capability) được Nhật Bản thông qua trong các tài liệu chiến lược an ninh quốc gia sửa đổi năm 2022.

Các hệ thống tên lửa tầm xa mới của Nhật Bản

Ngoài Type12, Nhật Bản đang phát triển một loạt hệ thống tên lửa khác nhằm tăng cường khả năng răn đe chiến lược. Một số hệ thống đáng chú ý bao gồm:

– Tên lửa hành trình siêu thanh (Hypersonic Cruise Missile) dự kiến hoàn thành vào năm 2031 với tầm bắn từ 2.000-3.000km.

– Hyper Velocity Gliding Projectile (HVGP): HVGP là tên lửa siêu thanh có khả năng đạt tốc độ trên Mach 5 và thực hiện các động tác cơ động trong khí quyển để tránh hệ thống phòng thủ tên lửa.

– Tên lửa chống hạm/tấn công mặt đất mới của MHI: Với hợp đồng trị giá 32 tỷ yên (219 triệu USD) được ký vào tháng 4/2025, MHI đang phát triển một tên lửa chính xác tầm xa mới.

– Tên lửa phóng từ tàu ngầm dự kiến triển khai vào năm 2027. Hệ thống này sẽ tăng cường khả năng tấn công bí mật từ dưới nước.

Chiến lược triển khai và mục đích

Sự phát triển và triển khai các hệ thống tên lửa này phản ánh sự thay đổi cơ bản trong chính sách quốc phòng của Nhật Bản. Từ một tư thế phòng thủ thuần túy sang một chiến lược răn đe chủ động. Việc triển khai Type12 tại các căn cứ ở Kyushu (Camp Kengun, Kumamoto) và các kế hoạch mở rộng đến Okinawa và Oita nhằm bảo vệ các tuyến đường biển chiến lược như eo biển Miyako. Tăng cường liên minh với Mỹ: Nhật Bản đã đặt mua 400 tên lửa hành trình Tomahawk của Mỹ (tầm bắn 1.600km) và các tên lửa JASSM (900km) và Joint Strike Missile (JSM, 500km). Các hệ thống này bổ sung cho Type12 và HVGP, tạo ra một mạng lưới phòng thủ và phản công đa tầng.

Tác động khu vực và quốc tế

Sự phát triển của các hệ thống tên lửa này không chỉ tăng cường khả năng phòng thủ của Nhật Bản mà còn có tác động đáng kể đến cục diện an ninh khu vực. Trung Quốc lo ngại rằng các tên lửa như Type12 và HVGP có thể đe dọa trực tiếp đến bờ biển nước này. Các hệ thống tên lửa mới của Nhật Bản, kết hợp với liên minh quân sự chặt chẽ với Mỹ, có thể làm thay đổi cán cân quyền lực ở khu vực Indo-Pacific.

Thổ Nhĩ Kỳ đã đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực quốc phòng với việc thử nghiệm thành công hai loại siêu bom có sức công phá lớn, bao gồm bom nhiệt áp phân mảnh GAZAP và bom xuyên bê tông NEB-2 Ghost. Đây là những bước tiến quan trọng trong nỗ lực tăng cường khả năng quốc phòng của Thổ Nhĩ Kỳ, giúp nâng cao vị thế của quốc gia này trên trường quốc tế.

Theo thông tin từ Bộ Quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ, bom GAZAP là một loại bom nhiệt áp nặng 907kg được phát triển bởi Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển của Bộ Quốc phòng. Loại bom này lần đầu tiên được giới thiệu tại triển lãm quốc phòng IDEF2025 ở Istanbul và nổi bật với khả năng phân mảnh và sức công phá tăng cường. GAZAP được thiết kế để tạo ra số mảnh văng nhiều gấp 3 lần so với các phiên bản tiền nhiệm, và đã vượt qua các quy trình kiểm định để sẵn sàng sử dụng trong tác chiến.

Bên cạnh đó, NEB-2 Ghost cũng là một loại bom nặng khoảng 900kg, được thiết kế để phá hủy các cấu trúc bê tông cốt thép. Loại bom này được quan chức Thổ Nhĩ Kỳ khẳng định là loại bom bá boong-ke mạnh nhất. Với khả năng xuyên thủng lên đến 7m bê tông cấp C50, NEB-2 Ghost chứng tỏ sức mạnh vượt trội so với các loại bom tương tự do Mỹ sản xuất, vốn chỉ có thể xuyên qua 2,5m bê tông cấp C35. Trong một cuộc thử nghiệm, quả bom NEB-2 Ghost được thả xuống một hòn đảo, tạo ra hố sâu lên đến 90m và gây ra lở đất, rò rỉ khí gas và sập đá trong khu vực rộng 160m.

Mặc dù giới quan sát nhận định rằng độ sâu xuyên phá 90m có thể diễn ra trên đất mềm chứ không phải đá rắn, nhưng kết quả thử nghiệm vẫn cho thấy khả năng phá hủy đáng kể của NEB-2 Ghost. Những thành tựu này cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ đang ngày càng khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực quốc phòng, với khả năng nghiên cứu, phát triển và sản xuất các loại vũ khí hiện đại và mạnh mẽ.

Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ cũng mới giới thiệu loại tên lửa đạn đạo mới có tên TAYFUN Block-4, do công ty Roketsan sản xuất. Với trọng lượng khoảng 7,3 tấn, dài khoảng 10m, đường kính 610mm và có tầm bắn lên đến 1.000km, TAYFUN Block-4 là một trong những tên lửa đạn đạo mạnh nhất hiện nay. Việc phát triển và sản xuất các loại vũ khí hiện đại như vậy cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ đang không ngừng nâng cao khả năng quốc phòng của mình, giúp bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia.

Những bước tiến quan trọng trong lĩnh vực quốc phòng của Thổ Nhĩ Kỳ cũng cho thấy sự đầu tư và cam kết của quốc gia này trong việc phát triển công nghệ quân sự. Với việc thử nghiệm thành công các loại siêu bom và tên lửa đạn đạo, Thổ Nhĩ Kỳ đang ngày càng trở thành một cường quốc quân sự đáng gờm trên trường quốc tế.

Lục quân Ukraine thông báo vào ngày 29 tháng 7 rằng, đối phương đã phóng tên lửa vào một trong các đơn vị huấn luyện của họ thuộc lực lượng vũ trang Ukraine. Mặc dù đã thực hiện các biện pháp an ninh, nhưng vẫn không thể tránh khỏi tổn thất về người. Tính đến 21h30 cùng ngày, đã có 3 quân nhân thiệt mạng và 18 người bị thương.

Thông tin chi tiết về vụ tập kích vẫn chưa được tiết lộ, tuy nhiên các blogger quân sự cho rằng, vụ tấn công nhắm vào một thao trường tại vùng Chernihiv gần biên giới phía bắc của Ukraine. Quân đội Ukraine cam kết sẽ tiến hành điều tra và nếu xác định được sai lầm của các quan chức dẫn đến tử vong hoặc thương tích của các binh sĩ, họ sẽ phải chịu trách nhiệm.

Phía Nga chưa đưa ra bình luận về thông tin này. Sự việc này xảy ra trong bối cảnh Ukraine đang áp dụng các biện pháp an ninh tăng cường để bảo vệ quân nhân khỏi các cuộc tấn công tên lửa hoặc không nhằm vào các trung tâm huấn luyện.

Trước đó, vào đêm 28 tháng 7, Ukraine tố cáo Nga đã thả 4 quả bom lượn vào nhà tù Bilenkivska ở khu vực do Kiev kiểm soát tại tỉnh Zaporizhzhia, dẫn đến phá hủy nhà ăn, trung tâm hành chính và khu cách ly tại cơ sở. Ukraine cho biết, cuộc tấn công làm 25 dân thường thiệt mạng và hơn 75 người bị thương.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cáo buộc Nga cố ý nhắm mục tiêu vào nhà tù, nhưng Moskva đã bác bỏ. Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, khẳng định quân đội Nga không tấn công các mục tiêu dân sự.

Đây không phải lần đầu quân đội Ukraine gặp phải vụ tấn công. Vào tháng 6, một cuộc tấn công của Nga vào một thao trường ở miền trung Ukraine đã khiến 12 quân nhân thiệt mạng và hàng chục người bị thương, dẫn đến việc tư lệnh lục quân Ukraine phải nộp đơn từ chức và bị điều chuyển sang một vị trí khác.

Trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày gần đây giữa Israel và Iran, Mỹ đã triển khai các hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) tới Israel, dẫn đến việc gần 25% số tên lửa đánh chặn mà Washington từng mua bị “đốt cháy”. Cụ thể, các lực lượng vận hành THAAD đã bắn hạ các đợt tên lửa đạn đạo của Iran bằng hơn 150 tên lửa, cho thấy sự tiêu tốn đáng kể nguồn cung tên lửa đánh chặn của Mỹ.

Cuộc chiến này đã phơi bày một lỗ hổng đáng báo động trong nguồn cung cấp của Washington. Hiện tại, Mỹ có 7 hệ thống THAAD tối tân, nhưng trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày với Iran hồi tháng 6, hai hệ thống đã được triển khai tới Israel nhưng vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu. Theo các quan chức Mỹ, họ đang tìm cách mua 37 tên lửa trong năm tài chính tiếp theo. Tuy nhiên, Lầu Năm Góc đã mua khoảng 650 tên lửa kể từ năm 2010, cho thấy sự tiêu thụ tên lửa đánh chặn ở mức cao.

Mỗi tên lửa đánh chặn THAAD có giá khoảng 13 triệu USD. Lockheed Martin, nhà sản xuất hệ thống này, cho biết họ có thể sản xuất khoảng 100 tên lửa đánh chặn trong năm nay và đang làm việc với chính phủ Mỹ về các phương án tăng sản lượng cho các đơn đặt hàng mới. Việc tăng sản lượng là cần thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của quân đội Mỹ và các đồng minh.

Các nhà phân tích nhận định rằng việc triển khai hệ thống THAAD đến Trung Đông đã gia tăng căng thẳng năng lực sẵn sàng của Mỹ và báo hiệu nhu cầu ngày càng tăng không chỉ đối với tên lửa đánh chặn mà còn cả các bệ phóng. Hơn nữa, Mỹ cũng phát hiện ra sự thiếu hiệu quả trong cách khai hỏa các hệ thống chống tên lửa và đang xem xét kỹ lưỡng hiệu suất của một số tên lửa đánh chặn.

Quân đội Mỹ hiện đang xem xét kỹ lưỡng từng vụ phóng để hiểu rõ hơn những gì đã xảy ra. Một sĩ quan Hải quân tham gia vào quá trình này cho biết còn quá sớm để đánh giá các cuộc giao tranh của SM-3, một hệ thống tên lửa đánh chặn khác của Mỹ. Mối lo ngại của Mỹ là Iran sẽ lại thực hiện các cuộc tấn công tên lửa và Washington cần phải chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với các mối đe dọa này.

Như vậy, cuộc xung đột giữa Israel và Iran đã cho thấy sự cần thiết của việc tăng cường sản xuất và dự trữ tên lửa đánh chặn, cũng như nâng cao hiệu suất của các hệ thống phòng thủ tên lửa. Mỹ đang phải đối mặt với thách thức lớn trong việc duy trì năng lực sẵn sàng của mình trước các mối đe dọa từ Iran và các quốc gia khác.