Một video ghi lại cảnh Li, một cử nhân ngành Chẩn đoán hình ảnh tại Đại học Y khoa Đại Liên, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc, đứng bán kem trên đường phố đã thu hút hơn 5 triệu lượt xem trên mạng xã hội. Sự việc này đã châm ngòi cho một cuộc tranh luận nóng về áp lực định hướng nghề nghiệp đối với sinh viên sau đại học.

Li, người đã tốt nghiệp từ Đại học Y khoa Đại Liên, đã trở thành tâm điểm của sự chú ý sau khi video cô đứng bán kem được lan truyền rộng rãi. Điều đáng nói là, sau khi video nổi tiếng, một giảng viên cũ của trường đã liên hệ và yêu cầu cô gỡ video vì lo ngại về danh tiếng của nhà trường. Tuy nhiên, Li đã từ chối và thẳng thắn đáp trả: ‘Nếu bạn nghĩ tôi đang phỉ báng bạn, hãy kiện tôi’. Thông tin về trường hợp này đã làm dấy lên nhiều tranh cãi trên mạng xã hội.

Nhà trường đã phủ nhận việc gây áp lực lên Li và cho rằng cô đã phát tán thông tin ‘không đúng sự thật’. Tuy nhiên, sự việc này đã làm dấy lên tranh cãi về cách các trường đại học Trung Quốc đánh giá ‘thành công’ của sinh viên sau tốt nghiệp, khi mà các nghề nghiệp danh giá và mức lương cao đang trở thành tiêu chuẩn. Theo dõi những diễn biến mới nhất về vấn đề giáo dục tại Việt Nam và thế giới.

Theo các học giả, đây không chỉ là câu chuyện của một cá nhân mà phản ánh khủng hoảng rộng lớn hơn trong giáo dục đại học. PGS Cao Yanna, làm việc tại Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh, nhận định rằng các trường đại học đang kỳ vọng quá cao vào sinh viên, trong khi thị trường lao động không thể hấp thụ hết số lượng cử nhân tăng nhanh. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, có thể tham khảo bài viết về tình hình lao động và việc làm tại Trung Quốc.

Số liệu thống kê cho thấy tỷ lệ nhập học đại học ở Trung Quốc đã tăng từ dưới 10% năm 1998 lên hơn 60% vào năm 2023. Kéo theo đó, niềm tin rằng bằng đại học là tấm vé dẫn đến thành công càng mạnh mẽ. Tuy nhiên, số lượng sinh viên tốt nghiệp tăng kỷ lục qua từng năm đã khiến cuộc cạnh tranh việc làm trở nên khốc liệt.

Trong bối cảnh đó, những lựa chọn nghề nghiệp phi truyền thống như bán hàng online, làm nội dung mạng xã hội, hoặc mở quầy hàng nhỏ ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, những con đường này vẫn chưa được hệ thống giáo dục và xã hội Trung Quốc công nhận đầy đủ, dẫn đến áp lực kép vừa phải mưu sinh, vừa đối mặt với sự kỳ vọng, thậm chí chỉ trích, từ nhà trường và dư luận.

PGS Paweł Charasz, làm việc tại Đại học Trung văn Hồng Kông, cho rằng thay vì chú trọng sinh viên làm nghề gì, cần đặt trọng tâm vào khả năng lựa chọn độc lập và kỹ năng ứng biến trong một thế giới việc làm thay đổi nhanh chóng. Một sự nghiệp không truyền thống nhưng xuất phát từ đam mê cũng là dấu hiệu của thành công. Để biết thêm về quan điểm của các chuyên gia giáo dục, có thể đọc bài viết trên Tuổi Trẻ.

Ông Hongqing Yang, Giám đốc điều hành Công ty tư vấn giáo dục The Educationist Limited, cho rằng các đại học danh giá Trung Quốc vẫn chưa đủ linh hoạt để thích ứng với những con đường nghề nghiệp mới. ‘Chính sách thúc đẩy giáo dục nghề và nâng cao khả năng tuyển dụng đang góp phần giảm áp lực. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa kỳ vọng truyền thống của các tổ chức giáo dục và nhu cầu tự do, sáng tạo của thế hệ trẻ Trung Quốc ngày càng tạo nên căng thẳng’.

Con đường sự nghiệp của nhiều lao động trẻ sau khi tốt nghiệp đại học thường không diễn ra suôn sẻ như mong muốn. Áp lực từ gia đình, kỳ vọng cá nhân và sự cạnh tranh gay gắt của thị trường lao động khiến việc tìm kiếm một công việc phù hợp và ổn định trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Thực tế cho thấy, nhiều lao động trẻ sau khi tốt nghiệp đại học phải trải qua một quá trình tìm việc kéo dài, đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt và những yêu cầu khắt khe từ nhà tuyển dụng. Nguyễn Hoàng Anh Khoa, một sinh viên tiêu biểu tốt nghiệp ngành kinh doanh quốc tế tại một trường đại học ở TP HCM, chia sẻ rằng anh đã gặp phải khó khăn khi đi phỏng vấn xin việc. Nhà tuyển dụng tập trung hỏi về kinh nghiệm, kỹ năng xử lý tình huống, giao tiếp và làm việc nhóm, điều này khiến anh cảm thấy bất ngờ và hụt hẫng.

Không chỉ Khoa, Trần Ngọc Bảo Trân, một lao động trẻ khác tại TP HCM, đã có một khởi đầu suôn sẻ khi được một tập đoàn lớn mời về làm việc với mức lương cao và đãi ngộ hấp dẫn. Tuy nhiên, chỉ sau 3 tháng, Trân quyết định xin nghỉ do không chịu nổi áp lực công việc và nhận ra rằng công việc không phù hợp với bản thân.

Vũ Hoài Thanh, một lao động trẻ quê Quảng Ngãi, đã trải qua một hành trình lập nghiệp đầy gian nan tại TP HCM. Tốt nghiệp cao đẳng ngành kỹ thuật điện, Thanh quyết định lên thành phố với mong muốn tìm được công việc ổn định để phụ giúp gia đình. Tuy nhiên, anh đã gặp phải khó khăn về tài chính và cảm thấy lạc lối vì không biết bắt đầu từ đâu.

Theo ông Nguyễn Lê Vĩnh Lynh, Giám đốc Chi nhánh Công ty CP Ngắm cảnh Việt Nam tại TP HCM, nhiều sinh viên mới tốt nghiệp vẫn còn loay hoay chưa xác định được hướng đi cụ thể. Họ phải đối mặt với áp lực vô hình từ nhiều phía, bao gồm cả kỳ vọng từ gia đình và sự cạnh tranh gay gắt của thị trường lao động.

ThS Nguyễn Thị Kim Phụng, Phó Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Quan hệ doanh nghiệp – Trường ĐH Tài chính – Marketing, cho rằng không phải ai cũng sẵn sàng bước vào guồng quay công việc ngay sau khi ra trường. Nhiều sinh viên mới tốt nghiệp rơi vào trạng thái mông lung, chưa biết bắt đầu từ đâu.

Để không trượt dài trong cảm giác bế tắc, lao động trẻ cần chủ động lên kế hoạch cho giai đoạn chuyển tiếp. Giai đoạn sau tốt nghiệp nên được xem là thời điểm lý tưởng để nghỉ ngơi có chủ đích, học thêm kỹ năng, tham gia thực tập, học cao học hoặc thử sức với công việc trái ngành nhằm mở rộng trải nghiệm và khám phá bản thân.

TS Huỳnh Anh Bình, Giám đốc Trung tâm Hướng nghiệp TP HCM, cho rằng sinh viên mới ra trường hiện nay không thiếu sự hỗ trợ để bắt đầu sự nghiệp. Các trung tâm hỗ trợ việc làm tại trường đại học là địa chỉ đáng tin cậy, cung cấp dịch vụ tư vấn nghề nghiệp, hỗ trợ viết CV, luyện phỏng vấn và giới thiệu cơ hội thực tập, việc làm phù hợp.

Tóm lại, con đường sự nghiệp của lao động trẻ sau khi tốt nghiệp đại học không luôn luôn suôn sẻ. Họ cần chủ động lên kế hoạch, tích lũy kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng và định hình lộ trình nghề nghiệp để tự tin bước vào thị trường lao động.