Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam đang nổi lên như một điểm sáng trong lĩnh vực nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI). Sự xuất hiện và phát triển của nhiều start-up trong lĩnh vực này đã mang lại những thành tựu bước đầu đáng khích lệ, cho thấy tiềm năng to lớn của Việt Nam trong việc ứng dụng AI vào đời sống và sản xuất.

Mới đây, nền tảng tìm kiếm và nghiên cứu tri thức dựa trên AI – AI Hay, đã công bố hoàn tất vòng gọi vốn Series A trị giá 10 triệu USD. Điều này đã nâng tổng số vốn huy động của công ty lên trên 18 triệu USD. Sản phẩm của AI Hay sử dụng công nghệ AI tạo sinh (Generative AI) để giúp người dùng đặt câu hỏi và nhận lại kết quả chính xác, tin cậy, phù hợp với văn hóa và ngôn ngữ Việt Nam. Đội ngũ sáng lập của AI Hay là những kỹ sư Việt giàu kinh nghiệm và đam mê công nghệ, những người đã xây dựng và phát triển thành công nhiều nền tảng số tại Việt Nam.

Trần Quang Đức, CEO của AI Hay, chia sẻ rằng mục tiêu của công ty là biến AI trở thành một công cụ phổ thông, có thể tiếp cận với từng người Việt, bắt đầu từ sinh viên – lực lượng kiến tạo tương lai của đất nước. Qua đó, AI Hay hy vọng có thể đóng góp vào sự phát triển của đất nước bằng cách cung cấp các giải pháp thông minh và hiệu quả.

Không chỉ AI Hay, nhiều start-up khác của Việt Nam cũng đã đạt được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực AI. NYB.AI, một start-up của Việt Nam, đã được cấp bằng sáng chế tại Singapore và được NVIDIA lựa chọn tham gia chương trình Ignition AI tại Mỹ. NYB.AI ứng dụng AI để tăng tốc quá trình khám phá thuốc, giúp nâng cao hiệu quả điều trị các bệnh hiểm nghèo. Sự thành công của NYB.AI cho thấy tiềm năng của Việt Nam trong việc phát triển các giải pháp AI sáng tạo và có tính ứng dụng cao.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp tại Việt Nam đã ứng dụng AI vào các hoạt động hàng ngày, giúp người dân và doanh nghiệp giải quyết các vấn đề liên quan đến thông tin đơn vị hành chính sau sáp nhập. Các công ty như Viettel và VNPT đã phát triển các trợ lý AI để hỗ trợ người dân tra cứu thông tin và thực hiện thủ tục hành chính. Việc ứng dụng AI vào đời sống đã giúp nâng cao hiệu quả và giảm thiểu thời gian, công sức cho người dân và doanh nghiệp.

Theo thống kê, Việt Nam hiện có hơn 700 start-up AI và xếp thứ hai về số lượng start-up AI tại Đông Nam Á, chỉ sau Singapore. Thị trường AI tại Việt Nam dự kiến sẽ tăng từ 2,15 tỷ USD (2023) lên 23,06 tỷ USD (2028) với tốc độ tăng trưởng hàng năm 48,5%. Sự phát triển nhanh chóng của thị trường AI tại Việt Nam cho thấy tiềm năng to lớn của đất nước trong việc trở thành một trung tâm AI của khu vực.

Chương trình Tuổi Trẻ Start-up Award 2025 với chủ đề ‘Cùng AI kiến tạo tương lai’ sẽ tiếp tục khơi dậy tiềm năng đổi mới sáng tạo trong khoa học công nghệ, tìm kiếm và giới thiệu các start-up ứng dụng công nghệ số then chốt giúp giải quyết những vấn đề thực tiễn. Qua đó, chương trình hy vọng có thể góp phần thúc đẩy sự phát triển của hệ sinh thái start-up tại Việt Nam, cũng như nâng cao vị thế của đất nước trong lĩnh vực AI toàn cầu.

Công nghệ 5G có tiềm năng đóng góp lớn vào nền kinh tế châu Á – Thái Bình Dương, với con số dự kiến lên đến 130 tỷ USD vào năm 2030, theo một nghiên cứu gần đây của Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu (LKYSPP). Tuy nhiên, mức độ ứng dụng 5G trong khu vực ASEAN hiện còn chênh lệch đáng kể. Trong khi Singapore đã đạt mức ứng dụng 5G lên tới 48,3%, một số quốc gia thành viên ASEAN khác chỉ mới đạt dưới 1%. Các nhà nghiên cứu cho rằng nếu không có hành động phối hợp kịp thời, những chênh lệch này có thể làm sâu sắc thêm khoảng cách số và làm suy yếu năng lực cạnh tranh khu vực, khiến ASEAN bị tụt lại phía sau trong cuộc đua chuyển đổi số toàn cầu.

Giáo sư Vũ Minh Khương, Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu, Đại học Quốc gia Singapore, nhận định rằng sự hội tụ giữa 5G và trí tuệ nhân tạo (AI) chính là hạ tầng cho đổi mới sáng tạo, thúc đẩy các lĩnh vực như sản xuất thông minh, nông nghiệp chính xác, và giao thông tự hành. Nghiên cứu của LKYSPP, dựa trên các cuộc phỏng vấn chuyên sâu và khảo sát với hơn 400 chuyên gia đến từ 8 quốc gia ASEAN, chỉ ra rằng các chính phủ cần nhìn nhận 5G như một hạ tầng chiến lược cho AI, chứ không đơn thuần là nâng cấp viễn thông. Đồng thời, cần khẩn trương thu hẹp khoảng cách kỹ năng đang cản trở doanh nghiệp áp dụng công nghệ.

Để đảm bảo tương lai số của ASEAN, báo cáo đề xuất 5 ưu tiên chiến lược: Xây dựng các chiến lược phát triển 5G-AI quốc gia với lộ trình rõ ràng đến năm 2030; thành lập cơ quan điều phối có quyền hạn thực sự tại các quốc gia thành viên ASEAN; triển khai các chính sách bao trùm, tiên tiến nhằm tăng cường khả năng tiếp cận và đổi mới; phát triển hệ sinh thái AI thông qua hợp tác công – tư; triển khai các cơ chế giám sát mạnh mẽ để theo dõi tiến độ và cho phép điều chỉnh lộ trình. Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu đã thực hiện nghiên cứu này để cung cấp cái nhìn sâu sắc về tương lai của công nghệ 5G và AI tại khu vực ASEAN.

Tại Việt Nam, các nhà mạng viễn thông hiện chưa đầu tư đúng mức cho 5G. Giáo sư Vũ Minh Khương cho rằng Chính phủ cần chủ động điều phối giống như cách Singapore đang làm bằng cách kết nối các bên: nhà cung cấp công nghệ quốc tế, doanh nghiệp trong nước, người dùng và các quỹ tài trợ. Sự kết hợp giữa 5G và AI sẽ mở ra một kỷ nguyên mới cho trải nghiệm kết nối thông minh, góp phần định hình lại các ngành công nghiệp trong tương lai.

Chính vì vậy, khi nói đến năng lực cạnh tranh của AI, không thể bỏ qua vai trò chiến lược của mạng 5G. Việc ứng dụng và phát triển công nghệ này sẽ quyết định phần lớn khả năng cạnh tranh của các quốc gia trong khu vực ASEAN. Các quốc gia thành viên cần nhanh chóng thu hẹp khoảng cách về ứng dụng 5G để không bị tụt lại phía sau trong cuộc đua chuyển đổi số toàn cầu.