Trong hệ sinh thái giáo dục đại học hiện đại, các trường đại học ngoài công lập đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng của mình như một thành phần chiến lược trong đầu tư dài hạn của giới doanh nhân. Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp giáo dục chất lượng cao, các trường đại học tư nhân đang trở thành mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái tri thức và kinh tế quốc gia.

Sự phát triển của các trường đại học ngoài công lập không còn là một cuộc chơi bên lề mà đã trở thành một bước đi bài bản và bền vững, kết hợp giữa lợi ích tài chính và giá trị xã hội. Sự tham gia của giới doanh nhân vào lĩnh vực giáo dục đại học đang ngày càng rõ rệt, với nhiều trường đại học ngoài công lập trở thành một phần quan trọng trong chiến lược phát triển dài hạn của các tập đoàn tư nhân lớn.

Theo báo cáo ‘3 công khai’ năm học 2023-2024, top 10 đại học có doanh thu cao nhất hiện nay đều đạt từ hàng trăm đến hàng nghìn tỷ đồng. Đại học FPT dẫn đầu với hơn 2.900 tỷ đồng, tiếp theo là Đại học Văn Lang và Đại học Bách Khoa Hà Nội. Nguồn thu của các trường đại học chủ yếu đến từ học phí, hoạt động nghiên cứu, chuyển giao công nghệ và ngân sách (đối với khối công lập). Những con số này cho thấy giáo dục đại học, đặc biệt là khối ngoài công lập, đang chuyển hóa thành một lĩnh vực đầu tư có tiềm năng sinh lời cao.

Phía sau sự phát triển của nhiều ngôi trường là sự xuất hiện của giới doanh nhân. Trường Đại học FPT là thành viên của Tập đoàn FPT, Văn Lang thuộc sở hữu của Tập đoàn Giáo dục Văn Lang, Đại học Nguyễn Tất Thành gắn với CTCP Dệt may Sài Gòn. Gần đây, Kinh Bắc City đã chi 110 tỷ đồng để nắm quyền chi phối Đại học Hùng Vương TP.HCM.

Các tập đoàn đang xây dựng giáo dục như một ‘tài sản mềm’ trong chiến lược phát triển dài hạn. Giáo dục mang lại giá trị thương hiệu và niềm tin cộng đồng – những yếu tố ngày càng quan trọng trong cuộc chơi định vị. VinUni là ví dụ tiêu biểu, sau chưa đầy 5 năm, trường này đã tăng doanh thu lên hơn 177 tỷ đồng và được Vingroup cam kết rót thêm 9.300 tỷ đồng nhằm vươn vào top 100 đại học toàn cầu.

Trong làn sóng này, nhiều trường đang đẩy mạnh mở rộng hạ tầng, tăng chỉ tiêu tuyển sinh, phát triển chương trình đào tạo và củng cố thương hiệu. Sự phát triển không chỉ dựa vào quy mô mà còn đặt trọng tâm vào chất lượng giảng dạy, năng lực quản trị và định hướng chiến lược rõ ràng.

Về phía Nhà nước, hành lang pháp lý đang ngày càng cởi mở hơn với sự tham gia của khu vực tư nhân. Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân và các chính sách thuế mới sẽ tạo thêm điều kiện để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào đào tạo.

Tính đến cuối 2023, Việt Nam có 67 trường đại học ngoài công lập, chiếm tỷ lệ khiêm tốn nhưng đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc gia. Cuộc chơi giữa doanh nghiệp và giáo dục không còn là làn sóng nhất thời mà đã trở thành sự đầu tư nghiêm túc, lâu dài – vừa sinh lợi, vừa tạo giá trị xã hội bền vững.

Phát triển các viện nghiên cứu và trường đại học thành những chủ thể nghiên cứu mạnh đang là mục tiêu quan trọng được nhấn mạnh trong Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị. Để hiện thực hóa mục tiêu này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần tập trung vào nâng cao chất lượng, chiều sâu, cũng như tăng cường liên kết và tính khả thi của các đề tài nghiên cứu. Một yếu tố quan trọng khác là phát triển mô hình hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp, và địa phương. Qua đó, tạo ra một chuỗi giá trị khép kín từ nghiên cứu cơ bản đến ứng dụng và thương mại hóa.

Theo đánh giá của các chuyên gia, một trong những thách thức lớn hiện nay là vấn đề tài chính cho hoạt động nghiên cứu. Trong bối cảnh ngân sách dành cho khoa học còn hạn chế, việc tập trung nguồn lực cho các nghiên cứu ứng dụng mang tính liên ngành và đa giai đoạn đang là một thách thức lớn. Hiện nhiều nghiên cứu chỉ mới dừng lại ở giai đoạn công bố trên các tạp chí quốc tế, báo cáo tại các hội nghị khoa học, hoặc tham gia các cuộc thi về khoa học mà chưa thể tiến tới giai đoạn chuyển giao công nghệ hoặc sản xuất thử nghiệm.

Để tháo gỡ khó khăn này, các viện nghiên cứu và trường đại học cần xây dựng cơ chế tài chính linh hoạt và hấp dẫn hơn. Điều này bao gồm việc thành lập quỹ hỗ trợ riêng cho các giai đoạn chuyển tiếp từ kết quả nghiên cứu cơ bản sang sản phẩm thử nghiệm, từ phòng thí nghiệm đến sản xuất trên quy mô lớn. Các sản phẩm nghiên cứu có tiềm năng ứng dụng cao nên được ươm tạo trong các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Tại đây, các nhà khoa học, nhà đầu tư, và chuyên gia thị trường có thể làm việc cùng nhau để thúc đẩy quá trình thương mại hóa.

Bên cạnh hỗ trợ tài chính, việc tạo dựng cơ chế rõ ràng để tuyển dụng, sử dụng, và đãi ngộ đội ngũ nghiên cứu khoa học cũng là yếu tố quan trọng. Điều này đặc biệt cần thiết để thu hút và giữ chân các nhà khoa học trẻ, giúp họ có thể yên tâm cống hiến và phát triển sự nghiệp trong môi trường nghiên cứu tại Việt Nam. Sự thiết lập của một hệ sinh thái kết nối ba nhà: nhà nước – nhà khoa học – doanh nghiệp sẽ tạo điều kiện để các sản phẩm nghiên cứu được đưa vào thực tiễn một cách hiệu quả. Qua đó, đóng góp trực tiếp vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Với định hướng phát triển khoa học công nghệ rõ ràng từ Nghị quyết 57, cùng với sự quan tâm và đầu tư đúng đắn từ Nhà nước, cũng như sự vào cuộc tích cực của các bên liên quan, nền khoa học công nghệ Việt Nam được kỳ vọng sẽ có những bước tiến quan trọng. Các viện nghiên cứu và trường đại học sẽ từng bước hình thành một hệ sinh thái nghiên cứu, ứng dụng, và thương mại hóa bền vững, trong đó họ thực sự giữ vai trò nòng cốt.

Ngày 22/7, tại Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự lễ trao quyết định chuyển Trường Đại học Phenikaa thành Đại học Phenikaa. Sự kiện này đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quá trình phát triển của trường, khi chuyển từ mô hình trường đại học sang đại học, tương tự mô hình tổ chức của các đại học tiên tiến trên thế giới.

Việc chuyển đổi này nhằm phát huy tối đa sức mạnh nội tại, tăng quyền tự chủ, thúc đẩy đào tạo chất lượng cao gắn với nghiên cứu liên/xuyên ngành, liên lĩnh vực. Thủ tướng nhấn mạnh rằng, để xây dựng bản sắc văn hóa và thương hiệu của Đại học Phenikaa, cần lấy học sinh, sinh viên là trung tâm, Đại học Phenikaa là nền tảng và thầy cô giáo là động lực. Văn hóa của Phenikaa không tách rời văn hóa dân tộc và cần được xây dựng trên cơ sở tôn trọng, sáng tạo và phản biện.

Đại học Phenikaa hiện có quy mô đào tạo gần 25.000 sinh viên với trên 100 chương trình đào tạo. Trường đã thành lập 5 trường đào tạo và hiện đang phấn đấu trở thành một đại học đa ngành, hướng tới vị trí trong top 100 các trường đại học hàng đầu châu Á vào năm 2030.

Thủ tướng yêu cầu Đại học Phenikaa phải tập trung vào đào tạo các môn cơ bản và phát triển toàn diện trí, đức, thể, mỹ của học sinh, sinh viên. Nhà trường cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế, xây dựng hệ thống quản trị minh bạch, kiểm soát nội bộ hiệu quả và phát huy vai trò tự chủ, gắn với trách nhiệm giải trình xã hội.

Thủ tướng cũng đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Khoa học và Công nghệ, các bộ, ngành, địa phương liên quan đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện khung pháp lý trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, tăng tính tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình cho các cơ sở đào tạo.

Thủ tướng tin tưởng rằng, với sự quyết tâm và nỗ lực của mình, Đại học Phenikaa sẽ trở thành một điển hình của đại học tư thục vận hành theo hướng đổi mới sáng tạo, góp phần hiện thực hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước về đổi mới giáo dục đại học, phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.