Trong thời đại số hiện nay, việc phát triển bền vững không chỉ dựa vào công nghệ mà còn đòi hỏi sự thay đổi về văn hóa. Văn hóa số đã trở thành chìa khóa quan trọng giúp các quốc gia tiến bước vững chắc trên con đường phát triển. Tại Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI, TS Nguyễn Thị Trang, Giảng viên Học viện Hành chính và Quản trị công, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng văn hóa số trong tiến trình xây dựng xã hội số và chính phủ số.
Văn hóa số đóng vai trò nền tảng cũng như cốt lõi trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững trong thời kỳ số hóa. TS Nguyễn Thị Trang cho rằng, muốn phát triển kinh tế số, trước hết phải xây dựng một xã hội số, và để có một xã hội số thực sự, cần phải thấm nhuần văn hóa số vào nhận thức, tư duy cũng như hành vi ứng xử của người dân trên không gian mạng.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay ở Việt Nam vẫn còn thiếu những quy định cụ thể về văn hóa công vụ số, đặc biệt là trong việc giao tiếp và tương tác số giữa các cán bộ, công chức. Điều này tạo ra một khoảng trống lớn trong việc định hình văn hóa số cho đội ngũ cán bộ, công chức – những người đóng vai trò quan trọng trong việc thực thi và cung cấp dịch vụ công.
Là Chủ nhiệm đề tài khoa học cấp Bộ về xây dựng văn hóa số cho đội ngũ cán bộ ngành nội vụ, TS Nguyễn Thị Trang kiến nghị cần bổ sung nội dung về văn hóa số vào các quy định hiện hành. Đồng thời, đề xuất cần có khung năng lực số, bao gồm cả kỹ năng chuyên môn lẫn đạo đức số và bảo mật thông tin. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả công tác mà còn bảo vệ thông tin cá nhân và quốc gia trong môi trường số.
Vai trò của thanh niên trong việc thúc đẩy văn hóa số cũng được TS Nguyễn Thị Trang đánh giá cao. Thanh niên, đặc biệt là lực lượng tình nguyện viên trẻ, đã và đang tích cực hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính số, đóng vai trò quan trọng như ‘cầu nối số’ giữa người dân và chính quyền. Phong trào ‘xóa mù số’ do đoàn viên, sinh viên triển khai đang giúp rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng miền, nhóm tuổi, đối tượng yếu thế, từ đó thúc đẩy sự phát triển đồng đều và bền vững.
Tuy nhiên, TS Nguyễn Thị Trang cũng cảnh báo về tình trạng lệch chuẩn văn hóa số và nhấn mạnh việc cần ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên môi trường số. Một video ứng dụng AI đã được giới thiệu tại Diễn đàn, với khả năng phản bác luận điệu sai lệch và lan tỏa thông tin chính thống, từ đó giúp bảo vệ không gian mạng trong sạch.
TS Nguyễn Thị Trang nhấn mạnh rằng chuyển đổi số không chỉ đơn thuần là thay đổi công nghệ mà còn là thay đổi văn hóa, từ tư duy đến hành vi. ‘Một xã hội số chỉ bền vững khi có văn hóa số là nền tảng’, chị nói. Đồng thời, chị đề xuất xây dựng Luật Công nghiệp Văn hóa, để vừa bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc, vừa thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm sáng tạo mang bản sắc Việt Nam ra thế giới trong thời đại số.
